De Amersfoortse Ziekte

Op de hoek van de Langestraat en de Zevenhuizen staat een juweeltje van een pand: Stadscafé In den Grooten Slock, een begrip in de stad. Dit opvallende monument uit 1522 was al vanaf het begin een herberg annex café. Het ligt op een strategische plek, vlakbij de Hof en de drukke Langestraat. De klandizie komt er van oudsher vanzelf langs.

VAN DER TAK – Het pand maakt een eeuwenoude indruk, met prachtige kruisvensters met glas-in-lood, fraaie rode luiken, een uítstekende bovenverdieping en schoon metselwerk. Maar was dat altijd zo? Oude foto’s van zo’n 100 jaar geleden geven een heel ander beeld. Geen luiken, geen kruisvensters maar schuiframen, geen bakstenen maar een gladde gevel. Wat is er gebeurd?

Dit pand was in de jaren ’30 toe aan een dringende opknapbeurt, zoals zoveel gebouwen in de langzaam verpauperende binnenstad. Toentertijd was Van der Tak stadsbouwmeester. Onder zijn leiding zijn vele restauraties uitgevoerd, zoals van de Tinnenburg en het Mandaatshuisje.

Het café kwam in 1942, middenin oorlogstijd, aan de beurt. Er was schaarste aan bouwmateriaal, maar dit soort restauraties konden met relatief weinig middelen worden uitgevoerd. Architect van dienst was Willem van Gent.

TERUGRESTAUREREN – Het is een mooi voorbeeld van de wijze van restaureren zoals Van der Tak die voorstond. Deskundigen vormden zich via oude tekeningen een beeld van hoe het pand er in zijn beste dagen uitgezien zou kunnen hebben. Vervolgens ging men het pand ‘terug’ restaureren, van hoe het er in de 19^e eeuw uitzag naar de vermeende situatie in de 16^e of 17^e eeuw.

Niet iedereen was blij met deze uitbundige wijze van restaureren. Zo was het Rijksbureau voor de Monumentenzorg kritisch, deze instantie sprak zelfs van ‘de Amersfoortsche ziekte’. Van der Tak liet dit niet op zich zitten en stelde: ‘Deze restauratieplannen zijn nauwkeurig afgestemd uit alle gegevens welke in zoo ruime mate aanwezig waren, dat voor het allergrootste gedeelte de oorspronkelijke vormgeving wederom kon worden aangehouden. Van een fantasie is dus geen sprake, integendeel!’ Van der Tak werd in 1945 ontslagen vanwege zijn lidmaatschap van de NSB.

OPKONTJE – Tegenwoordig worden restauraties terughoudender uitgevoerd, met meer respect voor latere toevoegingen. Maar mooi is deze restauratie zeker! De toenmalige architecten hebben daarmee de stad het belang van de historische architectuur overduidelijk laten zien. Dit was dan ook een ‘opkontje’ voor iedereen die de monumentale binnenstad een warm hart toedraagt.