Weetje #12: De Galgenberg
Pal achter het Bergpaviljoen bij de Watertoren op de Amersfoortse Berg staat een heuveltje waar je met een trapje omhoog kunt. Niks bijzonders op het oog, behalve dat het in lang vervlogen tijden een grafheuvel was. Maar dit was ook eeuwenlang de Galgenberg, waar een driehoekige stenen galg stond opgesteld. Geëxecuteerde misdadigers werden daar – bij wijze van afschrikking -tentoongesteld. Behoorlijk macaber! Reizigers die vanuit Utrecht kwamen, zagen de Galgenberg al van verre en kregen alvast een stevige waarschuwing: haal geen gekke dingen uit in onze stad, misdaad wordt zwaar gestraft! De vroegste vermelding van de galg is van 1550. De afgelopen 100 jaar raakte dit gebied flink bebost, waardoor het uitzicht helemaal is verdwenen.
Een terechtstelling vond niet op de Galgenberg zelf plaats, maar in het centrum van de stad, op de Hof tegenover het toenmalige stadhuis en later voor de Boterbeurs. Dat gebeurde meestal onder grote belangstelling en had wel iets van een volksfestijn. Na voltrekking van het vonnis werden de lijken naar deze plek gesleept, nogal eens vastgebonden aan de staart van een paard. Dat gebeurde via de Dievenweg, die begon aan de Leusderweg, precies op de plek waar nu nog de wachthuisjes van de voormalige Juliana van Stolbergkazerne te zien zijn.
Op de Galgenberg werd het stoffelijk overschot tentoongesteld. Bij een dode hing het attribuut dat verband hield met zijn of haar misdaad. Bijvoorbeeld een bijl. Of een popje, als een moeder haar kind had vermoord. Uiteindelijk viel het uit elkaar en verdwenen de lichaamsdelen in de knekelput onder de galg. Opgravingen hebben dit aangetoond.
De plek staat ook wel bekend als de Zevenboompjes. Dat komt door een volksverhaal dat over de Galgenberg wordt verteld. Ooit stonden hier zeven lindebomen. Maar één van die bomen wilde maar niet groeien. Dat zou komen doordat er ooit eens zeven misdadigers waren opgehangen, van wie er één onschuldig zou zijn. Sindsdien groeide de boom die het dichtst bij stond, niet zoals de rest.
Maar tijden veranderen. De stenen galg op de Galgenberg werd in 1770 wegens bouwvalligheid afgebroken. Zij is toen vervangen door een houten exemplaar. Deze werd in 1809 op last van de (Franse) Landsregering onder koning Lodewijk Napoleon definitief verwijderd. Het tentoonstellen van geëxecuteerden was definitief voorbij: de Verlichting had zijn intrede gedaan.
De moderne(re) bestuurders tijdens de Bataafse Republiek koesterden de idealen van vrijheid en gelijkheid, en daar paste ‘barbaarse’ expositie van lijken niet meer bij. Want: ‘Het is een treurig schouwspel van de barbaarsheid van vroeger tijden waardoor aandoenlijke harten gevoelig worden getroffen, terwijl de boosdoeners daardoor niet van het kwaad worden afgeschrikt’. Een grappig bordje aan de Utrechtseweg herinnert nog aan de Galgenberg: ‘Col du Strop, 44.000 cm’.
