Stadsweetje #15: Het paard van Schimmelpenninck en de Leerplichtwet
Eind 19e eeuw kwam er sociale wetgeving om wat te doen aan de lange werktijden en het zware werk van de fabrieksarbeiders. Zelfs jonge kinderen maakten voor een karig loon lange werkdagen. In 1900 moest de Leerplichtwet van minister Borghesius ervoor zorgen dat kinderen van 6 tot 12 jaar verplicht naar school gingen.
LEERPLICHTWET – In de Tweede Kamer zou het erom spannen. Destijds zat ook de conservatieve graaf (en baron) F.D. Schimmelpenninck – een ver familielid van de bekende publicist Sander Schimmelpenninck – in het parlement. Hij was net gestopt als burgemeester van Amersfoort. De graaf was als Antirevolutionair een fervent tegenstander van deze wet.
ONGELUK – Maar vlak voor de stemming kreeg hij een ongeluk. Tijdens een ritje in de omgeving van Birkhoven schrok zijn paard van een blaffend hondje. Daarop sprong het in een sloot en brak Schimmelpenninck een been. Hij kon daardoor niet naar Den Haag. Dat bleek doorslaggevend: de wet haalde het met één stem verschil. Het was nipt. Want de socialistische SDAP-fractie – met daarin het bekende kamerlid Troelstra – stemde tegen: de wet ging hen niet ver genoeg. Het was ook spannend of een liberaal kamerlid dat behoorlijk in de war was, zijn stem vóór de wet wel op de juiste wijze zou uitbrengen. Dat lukte.
RIJMPJE – Na de stemming ging in het hele land een rijmpje rond: Baron Schimmelpenninck en zijn Biek/doen beiden aan politiek/De baron zei: ‘Tegen zonder manco’/De schimmel zei: ‘Wij stemmen blanco’/Zo werd Borghesius’ wet/door paardenpolitiek gered. De voorstanders grapten: ‘Het paard was verstandiger dan de meester’. Tot zijn overlijden in 1924 was Schimmelpenninck onder andere nog Commissaris van de Koningin in Utrecht.
De graaf woonde in een villa met koetshuis en aangrenzend privépark aan de kade tussen de Koppelpoort en het spoor, nu Grote Spui geheten. Rond 1900 werd het koetshuis gesloopt en legde de gemeente een naar hem genoemde weg aan: de Schimmelpenninckstraat. Langs de gracht loopt ook nog een naar hem genoemde kade. De villa werd gesloopt in 1969.
BASISSCHOOL ST. JORIS – Ironisch is dat in het voormalige park een school kwam, de RK basisschool St. Joris. De ligging aan de Beek bij de Koppelpoort was leuk voor de leerlingen: in de winter kwamen velen op de schaats. Na 1992 verrees het huidige schoolgebouw. Hier staat nog steeds een fraaie 180 jaar oude plataan. Ook is nog het houten poortje te zien dat toegang gaf tot het verdwenen privépark dat doorliep tot de Hooglandseweg. Maar de kinderen gaan er inmiddels naar school.
