Stadsweetje #19: De annexatie van Hoogland

Dit jaar is het precies 50 jaar geleden dat Amersfoort de gemeente Hoogland heeft ingelijfd. De stad kreeg er daardoor ineens ruim 8.300 inwoners bij. Dit ging niet zonder slag of stoot. Al vanaf 1900 wilde Amersfoort delen van Hoogland en ook Soest toe-eigenen. Amersfoort was immers ‘in de groei’, de bedrijvigheid rond de Eem en de haven nam toe. Maar de ruimte was beperkt.

De grens met Hoogland liep toen tot waar ooit het Spijkertje stond, op de Grote Koppel. Bovendien zinde het de stad niet dat schippers aan Hooglandse kant geen havengeld hoefden te betalen en aan de Amersfoortse kant wel. Vlak voor de oorlog viel het besluit dat Hoogland en ook Soest (Isselt) delen van hun grondgebied moesten afstaan, al ging dat nog in de vorm van landruil.

Niettemin had de gemeenteraad van Hoogland geen goed woord over voor de ‘landhonger’ van Amersfoort. De grenswijzigingen maakten uitbreiding van industrie, handel en scheepvaart voor Amersfoort mogelijk. Rond 1960 kwam er een tweede grenswijziging, waardoor de nieuwe woonwijk Schothorst kon worden aangelegd.

Daarna werd duidelijk dat Amersfoort nog veel meer zou groeien. Er moesten vooral nieuwe wijken komen aan de noordzijde van de stad. In 1967 trok men de conclusie dat het agrarische Hoogland daarvoor zijn zelfstandigheid zou moeten opgeven. Het deel boven de rijksweg A1 zou naar Bunschoten gaan, alles daaronder naar Amersfoort. Amersfoort, en ook de rijksoverheid, waren ervan overtuigd dat Hoogland die opgave in zijn eentje aan zou kunnen.

De Hooglanders hebben zich flink verzet tegen deze dreigende inlijving. Er kwamen protesten en acties onder het motto ‘Handen Af van Hoogland!’ Het dorp kreeg landelijk bekendheid door deelname aan het TV programma ‘Spel zonder Grenzen’. In 1972 organiseerde men zelfs een kruiwagentocht naar Den Haag, waar het besluit zou vallen. De tocht werd ludiek begeleid door 40 ‘militairen’ van de Hooglandse Ondergrondse Strijdkrachten, met houten bijltjes als wapen.

Het mocht niet baten. Het doek viel definitief per 1 januari 1974. Op het voormalige grondgebied van Hoogland kwamen daarna de wijken Zielhorst, Kattenbroek, Nieuwland en Vathorst. De gemeente Hoogland mag dan niet meer bestaan, het dorp heeft veel van zijn eigen sfeer en cultuur behouden en is springlevend. Maar de inlijving is nog niet vergeten. Jaarlijks vindt op Oudejaarsdag een ludieke actie plaats bij het zogeheten Annexatiemonument, met een toespraak waarin de ‘snode plannen’ van Amersfoort worden gehekeld en het Hooglands Volkslied wordt gezongen.